Był wierny awangardzie od początku jej narodzin w Polsce w 1917 roku aż do swojej śmierci w 1988 roku. Henryk Stażewski był prekursorem i czołowym przedstawicielem polskiego konstruktywizmu i jednym z najbardziej konsekwentnych artystów swojego pokolenia ???
W 1957 roku zaprzestał malowania obrazów i zaczął konstruować swoje kompozycje z płaskich, gładkich form. W ten sposób powstały pierwsze ze słynnych reliefów Stażewskiego, które na blisko 20 lat wyparły czysto malarskie środki artystyczne, do których artysta powróci dopiero w latach 70.
Był przekonany, że sztukę wszystkich epok łączy geometria ? Swoje abstrakcyjne kompozycje podporządkowywał ścisłej matematycznej dyscyplinie, badając przestrzenne relacje między płaszczyzną a linią. Dzieło sztuki miało być „plastyczną formułą ogólnych praw bytu” – nie mogło zatem odzwierciedlać stanów duchowych czy emocji twórcy.
Podstawowym kształtem, na którym opierała się konstrukcja reliefu, był kwadrat ? – który według Stażewskiego stanowił najbardziej uniwersalną formę ze wszystkich. Drugim niezwykle istotnym elementem był kolor ? do którego artysta podchodził w sposób czysto naukowy, śledząc najnowsze badania z zakresu teorii barw.
Powstanie reliefu zwykle poprzedzało wiele prób. Swoje wstępne analizy Stażewski szkicował na przypadkowych przedmiotach, które akurat miał pod ręką – kawałkach kartonu, starych zaproszeniach czy dziecięcych notesikach.
W „Reliefie nr 19” kwadraty wyłamują się z równych szeregów, przechylając się w różne strony, a barwne pasy urozmaicają monotonię kolorystyczną. Pracę tę można postrzegać jako pewne „odstępstwo” od stosowanych przez Stażewskiego rygorystycznych zasad – ze względu na intensywne doznania wzrokowe, często wpisuje się ją w nurt op-artu ?
I choć – tak jak za wszystkimi reliefami Stażewskiego – stoją za nią „obiektywne” stosunki liczbowe, to artysta opanował niezwykłą umiejętność kamuflowania wszystkich obliczeń matematycznych, pozostawiając widzowi harmonijny rytm form, krystalicznie przejrzyste barwy i uderzającą logikę przestrzeni ✨
~ ola
Henryk Stażewski (1894–1988)
Relief nr 19
1969
Desa Unicum