W ciągu 7-letniej relacji Witkacy zrealizował blisko 100 wizerunków Neny (a właściwie Jadwigi) Stachurskiej ?
Poznali się w 1928 roku, gdy 23-letnia dziewczyna udała się do pracowni artysty, by umówić swoją ciotkę na seans portretowy. Były to czasy, kiedy Witkacy prowadził swoją słynną Firmę Portretową, wykonującą w technice pastelu portrety na zamówienie w wybranym typie ikonograficznym.
Nena błyskawicznie stała się ulubioną modelką artysty. Trzeba przyznać, że była w jego typie – delikatna, wytworna i subtelna, z diabelskim błyskiem w oku ? A Witkacy – jak to Witkacy – jak się w kimś zakochał (zawsze na zabój), to go portretował. Wiele razy.
W 1935 roku, mając dość ciągłych zdrad artysty, który w dodatku znalazł sobie nowy obiekt fascynacji – niejaką Czesławę Oknińską – dziewczyna zerwała znajomość i wyjechała do Warszawy. W czasie wojny zachorowała na gruźlicę. Wróciła wówczas do Zakopanego, gdzie zmarła w 1945 roku, spaliwszy uprzednio wszystkie listy, jakie wymieniła z artystą.
Witkacy portretował Nenę w różnych wariantach, m.in. w ekstatycznym typie „Alcoforado” – z odrzuconą do tyłu głową i przymkniętymi oczami. Nazwa pochodziła od nazwiska żyjącej w XVII wieku portugalskiej zakonnicy Marianny, która wsławiła się namiętnymi listami do francuskiego oficera ? Listy te uznaje się za arcydzieło powieści epistolarnej.
Nena bywała także uwieczniana w typie „podstawkowym”, w którym głowa lub popiersie modela znajdowało się na postumencie. Czasem Witkacy łączył te dwa warianty. Wiele prac z tego okresu powstało w trakcie eksperymentalnych sesji z użyciem substancji psychoaktywnych, przeprowadzanych w obecności lekarzy psychiatrów i neurologów.
Informacje o tym, pod wpływem jakich używek powstał dany portret, Witkacy zamieszczał obok sygnatury (np. „Co” = kokaina, „Cof” = kawa, „pyfko” = piwo). Jeśli zachowywał wstrzemięźliwość od alkoholu ?, pisał „Nπ”, jeśli powstrzymywał się od zapalenia papierosa ? – „NP”.
Który z portretów Neny najbardziej przypadł Wam do gustu? ?
~ ola
Stanisław Ignacy Witkiewicz (1885–1939)
Portret Neny Stachurskiej
1939
Muzeum Tatrzańskie